Dzisiaj, 21 marca 2025 roku odbyło się w głównej siedzibie naszego Muzeum niezwykle poruszające emocjonalnie spotkanie z cyklu Galerii Jednego Obiektu.

Łukasz Żywek, kustosz z Dział Zbiorów Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej – oddziału Muzeum Niepodległości w Warszawie – powitał zebranych gości oraz przedstawił historię więzienia w Lublinie, skąd pochodzi niezwykły eksponat – kubek porucznika Armii Krajowej Mariana Plewako, pseudonim „Pogoń”.

Jego syn, Stanisław – prezes Towarzystwa Rodu Plewako, przedstawił życie swojego ojca, ze szczególnym uwzględnieniem jego pobytu w więzieniu na Zamku w Lublinie w 1947 roku.

Więzienie na Zamku w Lublinie funkcjonowało od lat dwudziestych XIX wieku. Po zakończeniu okupacji niemieckiej w sierpniu 1944 roku stało się ono politycznym więzieniem karno-śledczym, podległym początkowo władzom sowieckim, a następnie Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. Obok więzienia przy Montelupich w Krakowie i więzienia na Mokotowie w Warszawie, należało ono do filarów systemu karno-śledczego, za pomocą którego budowano system totalitarny w Polsce. Do roku 1956 przebywało w nim ok. 35 tys. osób. Wśród nich znalazł się również porucznik Armii Krajowej – Marian Plewako, pseudonim „Pogoń”.

Z pobytu w więzieniu zachował niezwykłą pamiątkę – fajansowy kubek ozdobiony rysunkami i inskrypcjami wykonanymi aluminiowym grzebieniem przez jednego ze współwięźniów.

Po latach artefakt ten trafił do zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie.